Titanic: Titanic

Titanic

RMS (ang. Royal Mail Steamer) Titanic – brytyjski transatlantyk typu Olympic, należący do towarzystwa okrętowego White Star Line.

Podczas swojego dziewiczego rejsu z Southampton do Nowego Jorku przez Cherbourg i Queenstown, zderzył się 14 kwietnia 1912 roku z górą lodową i zatonął. Jego katastrofa spowodowała nowelizację praw i zasad bezpieczeństwa morskiego.

Siostrzane statki

Titanic był jednym z trzech liniowców typu Olympic. Miał dwa siostrzane statki: Olympic i Gigantic (nazwa trzeciego statku została przemianowana po katastrofie Titanica na mniej pretensjonalną – Britannic). W planach miały być one najbardziej luksusowymi i największymi jednostkami pływającymi na świecie.

Plan budowy trzech statków powstał w 1907 roku. White Star Line, której prezesem był Bruce Ismay, zdawała sobie sprawę, że traci klientów na rzecz linii Cunard, która miała w ofercie dwa najbardziej luksusowe, a przy tym i najszybsze statki świata – Mauretanię i Lusitanię. Odpowiedzią na to wyzwanie miało być nowe trio liniowców, z których każdy miał być większy o 100 stóp od statków konkurencji i oferować luksus, jakiego na północnym Atlantyku nikt nie widział.

Budowa

Stępkę pod Titanica położono 31 marca 1909. Montaż kadłuba zakończył się w kwietniu następnego roku. W dokumentacji stoczni statek otrzymał numer 401. Przy pracach nad konstrukcją i poszyciem kadłuba pracowało naraz ponad trzy tysiące robotników. Korpus Titanica oraz płyty poszycia wykonano ze stali miękkiej. Niektóre z nich miały rozmiar 1,8 x 10,4 metra. Ich grubość wahała się w granicach 19 – 22 milimetrów. Poszczególne elementy konstrukcji kadłuba łączone były nitami. Thomas Andrews – projektant Titanica – powiedział: Potrzeba trzech milionów nitów i wiele potu, żeby zbudować taki piękny statek [1].

Pod koniec 1910 roku ukończono poszycie kadłuba, a termin wodowania ustalono na 31 maja 1911. Tej uroczystości nie towarzyszyły specjalne okoliczności, jak rozbijanie butelki szampana o burtę [2]. Po zwodowaniu flotylla holowników wciągnęła wpół ukończony statek do suchego doku. Tam miano zainstalować maszyny, dokończyć nadbudówkę, wyposażenie wnętrz i zamontować wszystkie cztery kominy. Docelowy termin ukończenia budowy (10 miesięcy) nie został dotrzymany, ze względu na konieczność przerzucania fachowców do naprawy innych jednostek White Star Line. Wszystkie ulepszenia, jakie wprowadzono na bliźniaczym statku Titanica natychmiast wprowadzano do nowopowstającej jednostki. Dziewiczy rejs statku zaplanowano więc na luty 1912. Nie został on dotrzymany ze względu na kolejne awarie bliźniaczego statku. Ostateczne poprawki nad Titanikiem ukończono na niecałe dwa tygodnie przed jego dziewiczym rejsem. mającym się rozpocząć 10 kwietnia 1912.

Jedna z tych poprawek w widoczny sposób zmieniła zewnętrzny wygląd statku. Pasażerowie oddanego do użytku rok wcześniej Olympica żalili się właścicielom statku, że kiedy morze jest wzburzone woda rozcinana przez dziób chlapie na pokład A. Dlatego też budowniczowie przy wykańczaniu nowego statku zdecydowali się na pokrycie dwóch piątych długości pokładu stalową przesłoną.

Wypłynięcie

Jeszcze przed wypłynięciem doszło do nieoczekiwanych zmian w załodze statku. Z pozycji tzw. "chiefa" (czyli najwyższego rangą oficera) został zdegradowany oficer William Murdoch, jego pozycję zajął rekomendowany przez kapitana Smitha oficer Wilde. Te przetasowania spowodowały, że wystąpił niejasny podział obowiązków, co objawiło się chociażby tym, że marynarze z bocianiego gniazda nie mieli do dyspozycji nawet lornety. Są znane szczegóły zaginięcia lornetki będącej na wyposażeniu bocianiego gniazda — została ona zabrana do kajuty przez jednego z oficerów (jak później wyjaśniał był to nieznany mu model i chciał się z nim dobrze zapoznać w spokoju); gdy doszło do przetasowań wśród oficerów, został on w trybie pilnym przeniesiony na równorzędne stanowisko na innym statku i w zamieszaniu zapomniał zwrócić lornetkę, a jego kajuta pozostała zamknięta aż do katastrofy. Nie było również na pokładzie najsłynniejszego wówczas radiotelegrafisty na świecie – Jacka Binnsa – który zasłynął niesamowitym hartem ducha, gdy w 1906 roku jako telegrafista koordynował działania ratownicze wokół innego statku White Star Line – Republica. Wówczas prawie wszyscy zostali uratowani, a Binns zyskał międzynarodową sławę. Miał on objąć posadę radiotelegrafisty nowego statku White Star Line, jednak w obliczu konieczności szybkiego podjęcia pracy w Ameryce, wypłynął kilka dni wcześniej statkiem Minnesota.

Długotrwałe strajki węglowe, jakie trwały w Wielkiej Brytanii na początku 1912 spowodowały, że niektóre rejsy statków White Star Line zostały odwołane, by nie powodować przesunięć w wypłynięciu Titanica. Statek został ostatecznie zaopatrzony w pełny zapas węgla, a ludzie, którzy mieli wykupione bilety na jednostki przymusowo cumujące otrzymali darmowe bilety na "Titanica".

Punktualnie w południe 10 kwietnia 1912 długi i głęboki ryk syren Titanica dał znać, że nadszedł czas wypłynięcia. Był to znak dla holowników, by te stanęły w dryf. Wydano rozkaz "Cała naprzód!", a gdy trzy potężne śruby zaczęły się obracać, Titanic z wolna ruszył.

Wypłynięcie statku nie przebiegało bez problemów – o mało nie doszło do zderzenia z mniejszym statkiem, który oderwał się od lin cumujących wskutek ssącego kilwateru nowej jednostki "White Star Line" (patrz Ciekawostki). Przerwa, jaką spowodował ten incydent, trwała godzinę i została wykorzystana na błyskawiczną inspekcję statku.

Na oględziny statku niezwłocznie wybrał się kapitan Smith, wraz z cieślą okrętowym i konstruktorem statku – Thomasem Andrewsem. Kiedy kilka minut po północy wrócili na pokład, Andrews stwierdził jednoznacznie, że statek zatonie w ciągu około półtorej godziny. Trudno było pogodzić się z tak rychłą zagładą, jednak zagadkowym pozostaje fakt opieszałości we wszelkich decyzjach kapitana, podejmowanych od tej pory. Nawoływanie o pomoc sygnałem CQD / SOS rozpoczęto po ponad trzydziestu minutach od uderzenia w górę lodową. Dopiero czterdzieści pięć minut od zderzenia rozkazano przygotować szalupy i umieszczać w nich kobiety i dzieci. 15 minut później została wystrzelona pierwsza biała rakieta (tej nocy wystrzelono ich łącznie osiem).

Na jaw wyszła archaiczność przepisów Brytyjskiej Izby Handlu. Przepis, według którego liczba miejsc, jakie statek powinien mieć w szalupach, liczona była na podstawie wyporności, okazał się absurdalny. Dla Titanica wiążącym punktem przepisu była następująca zasada: statek pełnomorski o wyporności powyżej 10 000 BRT musi mieć minimum 16 szalup ratunkowych mogących pomieścić 550 osób i o powierzchni nie mniejszej niż 260 metrów kwadratowych, oraz tratwy o pojemności 75% pojemności szalup. Titanic spełniał te wymagania z dużą nawiązką, jednak w owych czasach nikt nie zdawał sobie sprawy z rozbieżności pomiędzy przepisem, skonstruowanym dla jednostek czterokrotnie mniejszych niż Titanic, a rzeczywistością. Łodzi ratunkowych na statku było za mało. Szesnaście zawieszonych na żurawikach szalup, wraz z szalupami składanymi i tratwami mogło pomieścić co najwyżej 1170 osób (w rzeczywistości szalupy opuszczały statek w połowie puste, ze względu na nieznajomość ich ładowności przez oficerów).

Pierwszą szalupą, opuszczoną na wodę 45 minut po północy była szalupa numer 7. Na 65 miejsc, jakie mogła pomieścić, zajęte było jedynie 28. Początkowo pasażerowie nie byli skłonni do zamiany wyglądającego na niezagrożony, spokojnego i rozświetlonego statku na łódź ratunkową. Na rozkaz kapitana orkiestra rozpoczęła grę, w celu zapobiegnięcia rozprzestrzenianiu się ewentualnej paniki. O fakcie, że dla połowy ludzi brak jest miejsca w szalupach, wiedziało jedynie kilku ludzi na pokładzie. Objawy paniki rozpoczęły się dopiero między godziną pierwszą a drugą w nocy. Gołym okiem było widoczne nienaturalne zanurzenia statku – ktokolwiek podszedłby w okolice mostka kapitańskiego, zobaczyłby zanurzony całkowicie w wodzie dziób. Jednocześnie powoli wynurzyły się trzy ogromne śruby. Towarzyszyły temu ogromne naprężenia w kadłubie – co chwilę słychać było odgłos gwałtownie napinającej się masy stali.

Przez cały czas, radiooperatorzy Jack Phillips i Harold Bride wysyłali w eter sygnały o pomoc. Komunikat zawierał następującą treść: "SOS-MGY-, toniemy, potrzebujemy natychmiastowej pomocy". Na wezwanie odpowiedziało kilka statków – Mount Temple, Frankfurt i Olympic - siostrzany statek Titanica. Wszystkie jednak były zbyt daleko (Olympic w chwili zatonięcia Titanica był od niego oddalony o 500 mil morskich). Statkiem, który był najbliżej, a odpowiedział na wezwanie była należąca do linii Cunard Carpathia, która do Titanica miała 58 mil morskich. Dystans ten mogła przebyć w przeciągu czterech godzin, co i tak nie pozwalało zjawić się jej na czas.

Około 2:10 woda sięgnęła przedniej części pokładu spacerowego. Mniej więcej w tym czasie Kapitan Smith zwolnił ze służby dwóch radiooperatorów Titanica. Ostatnie dwie składane szalupy zostały zwodowane wprost do wody - jednej z nich nie udało się odwrócić i pływała do góry dnem, druga była wypełniona w połowie wodą. Kiedy do wody runął pierwszy komin, co do losu statku nie było już wątpliwości. Opadająca masa stali przygniotła dach kwater oficerskich i pływających w ich okolicy ludzi. Statek ciągle nabierał wody, osiągając przechył przekraczający 30 stopni. Wszystkie nieprzymocowane elementy górnego pokładu zaczęły spadać, spore nachylenie powodowało, że ludzie przewracali się i ześlizgiwali się po deskach pokładu do oceanu.

O godzinie drugiej w nocy, tj. w dwie godziny i dwadzieścia minut po zderzeniu z górą lodową, przestał pracować generator prądu. Tonący statek spowiły ciemności. Krótko po tym zawalił się drugi z kominów. Jednocześnie narastały złowieszcze odgłosy, dobiegające z wnętrza statku. Stercząca już niemal pionowo rufa, ważąca około 30.000 ton odłamała się od przedniej części i opadła na powierzchnię oceanu. Dziobowa część statku, która nabrała wody podczas tonięcia, natychmiast poszła na dno.

Przed zatonięciem pociągnęła ze sobą rufę, ponownie wznosząc ją do pozycji pionowej. Tak unosiła się na wodzie jeszcze przez kilka chwil. Kiedy woda zaczęła ją coraz bardziej obciążać, rufa powoli zaczęła się zanurzać, aż w końcu zniknęła pod wodą o godzinie drugiej dwadzieścia pięć, 15 kwietnia 1912. Wrak statku osiadł na dnie Atlantyku na głębokości ok. 3800 m. Rozbitków, którzy uratowali się w szalupach wzięła na pokład Carpathia, która dopłynęła na miejsca katastrofy o godzinie 4:00 nad ranem.

Z 2224 pasażerów Titanica zginęło 1563. Przyczyn tak dużej ilości ofiar było wiele: od zbyt małej ilości łodzi ratunkowych, poprzez przestarzałe przepisy o wymogach oddzielenia pasażerów klasy trzeciej od reszty, skończywszy na nadmiernej prędkości statku w feralną noc. Po katastrofie specjalna konferencja w Londynie, w 1913 roku ustaliła nowe przepisy o środkach ostrożności i urządzeniach ratowniczych. Obowiązkowe stały się całonocne wachty przy urządzeniach nadawczo-odbiorczych, a aparatura telegraficzna stała się ważnym elementem bezpieczeństwa na morzu. Katastrofa Titanica upowszechniła także sygnał SOS wśród brytyjskich radiotelegrafistów (przyjęty cztery lata wcześniej, w miejsce starego CQD, wciąż był mało popularny wśród Brytyjczyków).

Wrak statku

Wrak Titanica odnaleziono 1 września 1985 na głębokości 3800 m. Ekspedycja na czele z Bobem Ballardem poświęciła wiele czasu na badanie dna morskiego w celu zlokalizowania wraku. O godzinie 0:45, 1 września 1985 zobaczyli przed sobą fragment jednego z kotłów parowych. Położenie resztek statku udało się ustalić w ciągu kilku dni. Przed jego odkryciem sądzono, że powinien zachować się w idealnym stanie, co okazało się nieprawdą – z dnia na dzień wrak jest w coraz gorszym stanie, ze względu na działalność bakterii powodujących korozję stali.

Titanic, nawet po zatonięciu, zachował swój majestat. Przednia część wraku statku spoczywa pionowo, jakby statek był gotów do wypłynięcia. Część tylna wraz z rufą jest zniszczona w dużo większym stopniu. Przyczyną tego zjawiska były ogromne masy powietrza, które szybko się uwalniały, gdy tylna część szybko zanurzała się pod wodę. Spowodowały one wyrwanie tłoków i rozpad części rufowej. Przednia część łagodniej nabierała wody przez dwie i pół godziny od momentu uderzenia w górę lodową, wskutek czego lepiej przetrwała samo zatonięcie. Obserwacja wraku pozwala dostrzec, że zawaleniu uległ mostek kapitański wraz z kwaterami oficerskimi. Wygięte resztki kadłuba "porośnięte" są ostrymi żelaznymi częściami, które utrudniają jego eksplorację (zobacz zdjęcie poniżej). Dziób wraku zasypany jest częściowo grubą warstwą mułu, która zakrywa uszkodzoną przez górę lodową część kadłuba. Szczątki statku (kotły, fragmenty kadłuba) spoczywają wokół w obszarze o promieniu kilkuset metrów.

Wielu naukowców, na czele z odkrywcą wraku, Bobem Ballardem, jest zaniepokojonych turystycznymi wyprawami na dno oceanu do pozostałych szczątek Titanica – ich zdaniem przyśpieszają one niszczenie historycznego wraku. Ocenia się, że kadłub, niszczejący na dnie oceanu, może rozpaść się całkowicie w ciągu następnych pięćdziesięciu lat. W książce Ballarda pod tytułem Return to Titanic, wydanej przez National Geographic, pokazane są fotografie zniszczeń promenady spacerowej, spowodowanej osiadaniem na niej batyskafów. Brakuje wielu elementów, które zostały zabrane jako "pamiątki".

Odkrywca wraku Titanica, dr Robert Ballard był głęboko przekonany, że wrak powinien zostać pozostawiony w spokoju, jako mogiła. W związku z tym nie wydobył z wraku żadnego przedmiotu. Ta decyzja, słuszna z punktu widzenia doktryny konserwacji zabytków i z etycznego punktu widzenia, okazała się jednak zgubna, ponieważ w świetle prawa ratownictwa morskiego, dr Ballard nie zagwarantował sobie w ten sposób prawa do własności wraku. Otworzyło to pole do działalności firm zmierzających do komercyjnej eksploatacji wraku. W 1987 r. ekspedycja francusko-amerykańska rozpoczęła operację „ratownictwa”, wydobywając z wraku Titanica ok. 1800 przedmiotów, które zostały przewiezione do Francji. Następnie amerykańska część uczestników ekspedycji założyła firmę Premier Exhibitions Inc., przekształconą w końcu w RMS Titanic Inc. Łącznie w latach 1987-2004 wydobyto ponad 5500 przedmiotów i części wyposażenia z wraku, używając w tym celu m.in. zdalnie sterowanych urządzeń mechanicznych (niszczących częstokroć kadłub). W 1998 r. wydobyto ważący 17 ton fragment kadłuba. W 1994 r. RMS Titanic Inc. uzyskało wyrokiem amerykańskiego sądu prawa własności i komercyjnej eksploatacji wraku. Decyzja ta została potwierdzona kolejnym wyrokiem sądu amerykańskiego w roku 2006. Paradoks tej sytuacji polega na tym, że wrak nie znajduje się w strefie morza objętej jurysdykcją amerykańską, a sądy amerykańskie wypowiadają się na temat własności wraku jedynie na tej podstawie, że wnioskodawcą jest firma amerykańska. Zastosowanie prawa ratownictwa, które przeznaczone było do regulowania kwestii ratowania jednostek pływających znajdujących się w niebezpieczeństwie i miało na celu zapewnienie ratownikom godziwej rekompensaty za ryzykowanie życiem i mieniem dla ratowania cudzej własności i cudzego życia, budzi wątpliwości i sprzeciwy w stosunku do historycznych wraków. Przyjęta w r. 2001 przez UNESCO Konwencja o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego odrzuca stosowanie prawa ratownictwa wobec obiektów uznanych za dziedzictwo kulturowe.

Titanic

Zobacz też

Informacja

Siostrzane statki

Budowa

Wypłynięcie

Katastrofa

Wrak statku